آشنایی با آجر خطایی در سایت آجر سنتی حیدری
قدیمی های معماری ما، آجرهای ۲۰ در ۲۰ را چهار گوش می نامند. امروزه به این آجرها آجر خطایی نامیده می‌شود. در ساخت ساختمانها و بناهای تاریخی قدیمی سمت زنجان و قزوین، به وفور از این آجرها استفاده می‌شده است. اما در شهرهای مسیر شرق تهران تا مشهد، همچون گرمسار، ایوانکی، سبزوار، شاهرود، سمنان و مشهد، از آجرهای چهارگوش سایز بزرگتر مثل ۲۱و نیم در ۲۱ و نیم و ۲۳ در ۲۳، استفاده می‌شده است.
علت نامگذاری آجر ختایی
در گذشته، برای فرش کف حیاط و بام از آجر خطایی استفاده می‌شده است و توسط این آجرها، آب برای خروج از محوطه هدایت می‌شده است. شاید به همین دلیل، این آجرها “خط‌آبی” عنوان می‌شده‌اند که بعدها این کلمه به خطایی(ختایی) تغییر کرده باشد.
به عنوان مثال کاروانسرای شاه عباسی کرج، کاروانسرای میاندشت شاهرود یا مسجد جامع ورامین، از نمونه بناهای تاریخی‌ای هستند که هم در بام گنبدی آنها و هم حیاط و محوطه آنها از اجر خطایی استفاده شده است.
