آشنایی با مجموعه آجر سنتی حیدری
**مجموعه” آجر سنتی حیدری” را بشناسیم** برند “حیدری” یکی از مشهورترین و نام‌آشناترین برندها و نامها در عرصه “آجر سنتی” ایران است. در این مقاله با علت ماندگاری نام “حیدری”در عرصه آجر کشور، تاریخچه این برند، افتخارات ملی این برند و انواع محصولات “مجموعه آجر حیدری” و امکانات اجرایی این مجموعه آشنا خواهیم شد. *چرا آجر حیدری، برند شد؟* مجموعه” آجر سنتی حیدری” تبلور ۶۰ سال تجربه در صنعت آجر ایران است به طوریکه روش تولید آجر در این مجموعه با ابداعات منحصر به فرد این مجموعه و حساسیتهای بسیار همراه است. ابداعات و حساسیتهای مذکور موجب شده است که موسس این مجموعه؛ استاد علیرضا حیدری؛ لقب “پدر آجر سنتی ایران” را از آن خود نماید و نام حیدری به یک برند ماندگار ایرانی در صنعت آجر تبدیل شود. آجرهای سنتی این مجموعه همواره به کیفیت و دوام عالی شهره بوده است. *آمدی که بمانی؟ یا آمدی که سریع به سود برسی؟* وقتی به کیفیت کارت متعهدی، شاید گاهی کمتر و گاهی بیشتر سود کنی ولی می‌مانی و نامت می‌شود حاشیه امن سودت. چنین رویکردی، رویکرد اغلب کسب و کارهای موفق است؛ کسب و کارهایی که برند می‌شوند. و این رویکرد، نقطه مقابل رویکرد سوداگران و دلال‌صفتان است. آجر حیدری برند شد به طوریکه به مجموعه معتمد و مورد حمایت سازمان میراث فرهنگی برای مرمت ابنیه تاریخی تبدیل شد؛ اما این برند شدن آسان به دست نیامده است بلکه حاصل تعهد صادقانه این مجموعه به کیفیت کالای خود می‌باشد. به طوریکه برای آماده شدن هر قالب آجر بیش از یک سال زمان نیاز است و نیز برای پختن هر قالب آجر بیش از ۲۰ روز زمان و سوخت صرف می‌شود. نتیجه این دقت و تعهد در کار آن است که دوام آجرهای این مجموعه توسط آزمایشگاه‌های کشور انگلستان بیش از هزار سال عنوان شده است. این پایایی تنها مربوط به استحکام و کیفیت آجر نیست بلکه در مورد رنگ آجر نیز صادق است. رنگ آجرهای حیدری نیز در برابر عوامل جوی مقاوم و ثابت باقی می‌ماند. *مجموعه حیدری، اولین تولیدکننده آجر حنایی ایرانی* در اوایل دهه ۷۰، درست در زمانی که آجر سنتی در حال از رونق افتادن بود، موسس مجموعه “آجر سنتی حیدری”، موفق به تولید اولین آجر تمام حنایی طبیعی ایران در این مجموعه شد.(پس از ۷۰۰ سال وقفه ) این مجموعه موفق شد بار دیگر رنگ گرم و باستانی حنایی را به تن‌پوشهای آجری ساختمانهای ایرانی، برگرداند. متعاقب آن، تنوع رنگی آجرهای سنتی به حدود ۱۰ رنگ رسید و این به معنای رونق دوباره آجر سنتی به عنوان یک عنصر ملی معماری ایرانی بود. چرا که تنوع رنگی هم دست معمار را در طراحی نما باز می‌گذارد و هم بیش از پیش سلیقه های گوناگون را در عرصه معماری داخلی و طراحی نمای خارجی، پوشش می‌دهد. پیش از آن، آجر سنتی تنها در دورنگ کرم(مشهور به سفید) و زرد(مشهور به بهی) تولید می‌شد. البته در یک دوره ۱۵ تا ۲۰ ساله آجر دورنگ بهمنی نیز تولید می‌شد که بعدها متوقف شد. *لقب “پدر آجر سنتی ایران”، برای موسس برند حیدری* استاد” علیرضا حیدری” موسس مجموعه “آجر سنتی حیدری”، به پاس تلاش ۶۰ ساله در عرصه تولید آجر باکیفیت و مجاهدت دوساله خود برای تولید آجر سنتی رنگی با دانش و کوره ایرانی، و زنده کردن آجر سنتی در معماری ملی، “پدر آجر سنتی ایران” لقب گرفته است. *معرفی سریع آجر سنتی* از آنجا که “مجموعه حیدری” تولید کننده آجر سنّتی است بنابراین برای آشنایی با این مجموعه لازم است یک معرفی سریع از آجر سنتی نیز داشته باشیم: آجر سنتی به آجری گفته می‌شود که توسط دست و بدون دخالت ماشین، از خاک رس سرند شده، تهیه می‌شود. آجرهای سنتی، توپر بوده و دارای سطوح صاف و زیبا و رنگهای متنوعی هستند. آجرهای سنتی بر اساس ابعاد خود اسمهای متفاوتی به خود می‌گیرند: *انواع آجر سنتی حیدری و رنگبندی آنها* انواع آجرهای سنتی تولیدی مجموعه “آجر سنتی حیدری” عبارتند از : *آجر سنتی قزاقی (طول:۲۰ – عرض:۱۰- ضخامت:۵.۵) *سنتی نیمه (طول:۲۰ – عرض:۵.۵ – ضخامت:۵.۵) *سنتی پلاک (طول:۲۰ – عرض:۵.۵ – ضخامت:(۳.۵،۴،۳) *چهارگوش سنتی ختایی (۲۰*۲۰) *چهارگوش سنتی نظامی(۳۰*۳۰ تا ۶۰*۶۰) *سنتی هلالی *ستونی *نقش برجسته آجرهای مذکور در ۸ رنگ زیر قابل سفارش هستند: *بنفش روشن *بنفش تیره(کبود) *حنایی (روشن، متوسط، تیره) *خاکی *آجر سفید (بهی) *سفیدگلبهی آجر قزاقی، به آجر سنتی در ابعاد (۲۰*۱۰*۵.۵ سانت) گفته می‌شود. آجر نیمه دارای ابعاد آجر قزاقی است هنگامی که از عرض به دو نیم شده است و آجرهای پلاک دارای ضخامتی کمتر از آجرهای مذکور است. چهارگوش، دارای طول و عرض یکسان در ابعاد مختلفی همچون (۲۰ *۲۰) و (۴۰ * ۴۰) است. در مقاله های جداگانه به تفصیل در مورد هر یک از این آجرها سخن گفته‌ایم. *کاربرد آجر سنتی* گرچه استحکام آجر سنتی چنان بالاست که در بدنه ساختمان و سفت‌کاری نیز می توان از آن استفاده کرد اما زیبایی طبیعی این آجر موجب شده است که اغلب در نما مورد استفاده قرار گیرد. گرچه کیفیت آجر در نما نیز مهم است چراکه باید بتواند در برابر سرما و گرما و برف و باران مقاوم باشد، از نما سقوط نکند، نشکند، ترک نخورد و شوره نزند و.. که آجر سنّتی حیدری تمام این ویژگیها را داراست. در گذشته نحوه استفاده از آجر سنتی در بدنه ساختمان به گونه ای بوده است که همزمان نمای کار را نیز تشکیل می‌داده است. بنابراین آجر سنتی از قدیم یک عنصر معماری مناسب برای هر دو حیطه بدنه و نما بوده و هست. *مجموعه آجر سنتی حیدری، در کجا واقع است؟* مجموعه آجر سنتی حیدری در “تهران، محله خاتون آباد شمالی، انتهای کوچه اسفند” واقع است. معدن خاک رس این منطقه شهرت جهانی دارد؛ خاکی که هم فاقد نمک و آهک است و هم از چسبندگی بسیار بالایی برخوردار است. *تاریخچه آجر سنتی حیدری* استاد “علیرضا حیدری”، موسس مجموعه “آجرسنتی حیدری” در سال ۱۳۳۷ وارد بازار کار در حرفه کوره‌پزی و آجرپزی می‌شوند. ابتدای کار در کوره‌پزخانه های منطقه دولت آباد ( تقاطع اتوبان امام علی و ازادگان کنونی یا به قولی قسمتی از پارک آزادگان کنونی ) فعال بودند و فعالیت در این منطقه ۷ الی ۸ سال به طول انجامید. بعدها با گسترش شهر تهران، کوره های آجرپزی به محمودآباد خاورشهر در ۱۵ کیلومتری تهران، انتقال پیدا می‌کند. استاد ۲ سال نیز در این منطقه فعالیت کردند. سپس ایشان در محله خاتون آباد جنوبی( حدود ۲۲ کیلومتر فاصله از میدان پل بسیج که سه راه افسریه قدیم گفته می‌شود)کوره‌ای را اجاره کردند و آنجا مشغول کار شدند. بنابراین استاد از سال ۱۳۳۷ تا ۱۳۵۷( بیست سال)در کارگری و ۱۰ سال نیز در کوره اجاره‌ای کسب تجربه کردند. سپس ایشان در منطقه خاتون آباد شمالی(انتهای کوچه اسفند) یعنی محل فعلی کارخانه، زمینی خریداری کردند و به دفعات قطعه زمینهای بیشتری خریداری کردند به طوریکه مجموع مساحت زمین کارخانه و معدن خاک رس حیدری، به ۴۰ هزار متر مربع رسید. کل این ۴۰ هزار متر مربع دارای معدن خاک رس بسیار مرغوب است به طوریکه خاک معادن اطراف کارخانه حیدری، توسط شرکتهای ژاپنی و جدیدا هم چینی خریداری می‌شدند و هم اکنون نیز این کشورها مشتری پروپاقرص این نوع خاک رس هستند. *امکانات مجموعه آجر سنتی حیدری* مجموعه “آجرسنتی حیدری” دارای معدن خاک رس مرغوب به مساحت ۴۰.۰۰۰ متر مربع می‌باشد. این مجموعه دارای ۲۱ دستگاه کوره فعال و ۱۰ واحد سوله و میدان خشت زنی( در مجموع به مساحت ۳۴۰۰ متر مربع) می باشد. مورد حمایت و طرف همکار سازمان میراث فرهنگی بودن در پروژه‌های مرمت بنا، یکی دیگر از ویژگیهای مجموعه آجرسنتی حیدری است. مجموعه ” آجرسنتی حیدری ” هم اکنون با ۶۵ نفر پرسنل در ۱۲ ماه سال فعال است. برخی از پرسنل، ۳ نسل متوالی با این مجموعه همکار هستند. *چرا آجر سنتی؟* با وجود گسترش استفاده از ماشین و ربات در تولید محصولات مختلف، آجر سنتی و دستساز همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است زیرا هم زیباست هم با دوام و هم در واقع یک صنایع دستی در عرصه ساختمانی است. آجر سنتی هم مانند فرش و گلیم دستباف(با رنگهای طبیعی)اصالت و گیرایی‌ای دارد که در ساحل امواج سلیقه هایی که می‌آیند و می‌روند، باقی می‌ماند. همانطور که زیبایی لباسهای سوزن‌دوزی فراتر از مد است، زیبایی تنپوش های ساختمانی که با آجرهای کارِ دست، کار شده اند نیز فراتر از مد و سلیقه‌های گذراست.